اثر کود دامی، زئولیت و آبیاری بر ویژگیهای خاک و عملکرد دانه آفتابگردان

چکیده

عملکرد و روغن دانه آفتابگردان

آبیاری بر ویژگیهای خاک و تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر سطوح کود دامی، زئولیت و به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سالهای 1393 و 1394 در مزرعـه تحقیقـاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس اجرا شد. سطوح آبیاری (آبیاری پس از تخلیه 40 ،60 و 80 درصد رطوبت قابل استفاده خاک) به عنوان عامل اصلی و ترکیب تیمارهای کودی (100 درصد کود دامی، 50 درصد کود دامی + 50 درصد کود شیمیایی و  و 10 تن در هکتار) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شـدند. نتـایج نشـان داد کـه 100 درصد کود شیمیایی) و زئولیت (صفر، 5 استفاده از کود دامی باعث افزایش کربن آلی، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، هدایت الکتریکی و کاهش جرم مخصوص ظاهری خاک در پایان دو سال آزمایش شد. کود دامی همراه با سطوح بالاتر زئولیت، میزان کربن آلی خاک را بهبود بخشیده و باعث تولید بالاترین کیلوگرم در هکتار بر میلیمتر در 3/و 33 عملکرد دانه آفتابگردان (1781 کیلوگرم در هکتار) و بهرهوری مصرف آب ( به ترتیب 01/سال اول و دوم) گردید.

مقدمه

افزایش تولیـد در واحـد سـطح، کـاهش هزینـه هـای تولیـد و کــارایی مصــرف بـالاتر نهــاده هــا، بــدون واردشدن آسیب به خـاک، آب، محـیط زیسـت و کیفیـت محصـول، اهـداف اصـلی یـک نظـام زراعـی مـی باشـند  مناطق در). Singh et al., 2010; Mengistu et al., 2017گرم و خشک، از جمله ایران، میـزان مـواد آلـی خـاک اغلب بسیار پایین است، بنابراین محافظت و بهبـود مـواد آلـی خـاک بـرای حفـظ سـلامتی خـاک و کشـاورزی پایــدار در ایــن نــواحی بســیار حــائز اهمیــت اســت  اثـرات بـه توجـه با). Keshavarz Afshar et al., 2014

)مخـرب زیسـت محیطـی ناشـی از مصـرف بـی رویـه دائمـاً نهـاده هـای صـنعتی از جملـه کودهـای شـیمیایی ، بر اهمیت توجه بـه کشـاورزی پایـدار افـزوده مـی شـود

استفاده مـداوم از کودهـای شـیمیایی بـه علـت افـت ویژگـی هـای مطلـوب فیزیکـی، شـیمیایی و عدم وجود ریزمغذی ها در این کودهـا، زیستی خاک و باعـث کــاهش عملکــرد گیاهـان زراعــی مــیشــود

 کود دامی از جمله مواد آلی است کـه تبـدیل شـدن در اثر فرآیند پوسیده شدن، علاوه بـر آن به کمپوست،عـدم جـذب نیتـروژن از خـاک، باعـث از بـین رفـتن همچنـین کـاهش بـذر های گیـاهی موجـود در کـود و بوی نامطبوع آن میشود.

از زئولیتها که عمدتاً از آلومینیو سـیلیکات هـا تشـکیل شده اند، باعث افزایش کارایی کودها مـی شـود . بعـلاوه زئولیتها از آبشویی عناصر غذایی از جمله نیتروژن نیـز جلـوگیری مـی کننـد.

کلینوپتیلولیـت ها مهمترین زئولیتهای طبیعی هستند که با توجه به وفورآن در کشورهای ایـران، چـین، مجارسـتان، بلغارسـتان ، ژاپن، آمریکا و استرالیا، استفاده از آن مقرون بـه صـرفه توانـایی بـه علـت ظرفیـت تبـادل کـاتیونی بـالا بوده و بـه عنـوان اصـلاح کننـده خـاک محسـوب مـی شوند .

نگهداری آب باعث صرفه جویی در مصرف آب شده گزارش شده است که اصلاح خاک با اسـتفاده از کـود دامـــــی وزئولیـــــت راهکــــــار مفیـــــدی بــــــرای کــاهش مصــرف کــود شــیمیایی و بهبــود ســامانه هــای کشاورزی، به خصوص در خـاک هـای شـنی، محسـوب مــیشــود بــا توجــه بــه اینکــه در مناطق خشک و نیمـه خشـک، تـنش خشـکی یکـی از مهـــمتـــرین عوامـــل کـــاهش فتوســـنتز و عملکـــرد گیاهان زراعی به شـمار مـی رود.

 اسـتفاده از روش هـای زراعــی شــامل مصــرف کودهــای آلــی و زئولیــت هــاو یــا بهبــود شــرایط زیســتی خــاک، مــیتوانــد در کـاهش اثـرات سـوء تـنش خشـکی مـوثر واقـع شــود .

محققـان گـزارش کرده انـد کـه در تیمارهـای حـاوی زئولیـت، اسـتفاده از کود آلی، باعث افزایش ظرفیت نگهـداری آب شـده و دلیل آن وجود ویژگیهای آبدوستی در مواد آلی است گزارش شـده اسـت کـه زئولیـت باعــث بهبــود رشــد و نمــو گیــاه آفتــابگردان شــده و تولیـد مـاده خشـک گیـاه را از طریـق فراهمـی طـولانی مـدت نیتـروژن افـزایش داد، بـر همـین اسـاس کـارایی مصــرف آب بــالاتر در تیمــار تلفیقــی کــود دامــی بــا زئولیــت، بــه دو موضــوع؛ افــزایش نگهــدا ری آب در خاک به دلیل ویژگی های آبدوسـتی مـواد آلـی و رشـد بهتــر گیــاه بــه دلیــل حضــور زئولیــت، نســبت داده شــد

آفتـابگردان یکی از مهمتـرین گیاهـان دانـه روغنـی در جهـان اسـت کـه در شرایط متنـوع آب و هـوایی و پـایین بـودن میـزان مـواد غــذایی خــاک، بــه دلیــل قــدرت ســازگاری بــالا، از رشـــد مناســـبی برخـــوردار اســـت. آب و نیتـــروژن مهـم تـرین نهـاده هـای مـوثر در تولیـد آفتـابگردان بـوده و بنابراین ارزیابی اثرات مدیریت نیتروژن در شرایط کم آبی در ایـن گیـاه لازم میباشد. نتایج یک پژوهش روی آفتابگردان نشان داد کــه اثــر متقابــل تیمارهــای آبیــاری و حاصــلخیزی خاک بر عملکـرد مـاده خشـک، عملکـرد دانـه، تعـداد دانه در طبق، میزان و عملکـرد روغـن، اسـید لینولئیـک، اسـید پالمتیــک و اسـید اســتئاریک دانـه معنــی دار بــود با توجه به ناکافی بودن اطلاعات جامع در خصوص اثر مصرف توام کود دامی (گوسفندی و مرغی) و کـود شیمیایی در تلفیـق بـا زئولیـت بـر ویژگـی هـای خـاک، عملکرد و روغن دانه و کارایی مصرف آب آفتابگردان در سطوح آبیاری، این آزمایش طراحی و اجرا شد.

نتایج و بحث نتایج تجزیه واریانس نشان داد که میزان کـربن آلـی خاک به طور معنی داری تحت تأثیر تیمارهای کـوددهی و زئولیت (در سطح احتمال یک درصـد) قـرار گرفـت.

تیمار 100 درصد کود دامی بالاترین میـزان کـربن آلـی خاک را به خود اختصاص داد که نسبت بـه تیمـار 100درصد شیمیایی بـا کمتـرین درصـد کـربن آلـی خـاک، ). با افـزایش مقـدار 53 درصد برتری داشت (جدول 4/9زئولیــت، میــزان کــربن آلــی خــاک افــزایش یافــت و بیشترین و کمترین مقدار آن بـه ترتیـب در تیمـار 10 تـن زئولیـت در هکتـار و بـدون زئولیـت مشـاهده شـد. بـین سـطوح صـفر و پـنج تـن در هکتـار زئولیـت، اخـتلاف(معنیداری وجود نداشت

کربن آلی یک جزء مهم در بهبود خواص فیزیکـی، شیمیایی و زیستی خاک محسـوب مـی شـود. در منـاطق خشک و نیمه خشک میزان مـاده آلـی خـاک هـا پـایین بــوده و وجــود آن بــرای پایــداری تولیــد مهــم اســت

معمــولا بــه کــربن آلــی، )زیرا کربن آلـی بطـور متوسـط ماده آلی اطلاق میشود،  58 درصد ماده آلی است. میـزان مـاده آلـی را مـی تـوان بملــن

بــا ضــرب کــردن کــربن آلــی در عامــل وان-بدســت1

/724 ضــریب یــا) VanBemmelen factor)

کربن میزان) 20) آورد

درصـد بـود

توجه بـه اینکـه مقـدار زیـادی مـاده آلـی در تیمـار 100 درصد کود دامـی در سـال اول و دوم بـه خـاک اضـافه

گردید، وجود بقایای تجزیه نشده کود آلـی سـال اول و در نتیجه افزایش ماده آلی خاک قابل انتظار است. ورود مقدار زیادی کود دامی بـه خـاک باعـث ایجـاد محـیط مطلوب برای فعالیتمیکروارگانیسـم هـای خـاک شـده که در اثر آن کربن آلی خاک افزایش مییابد، ولـی در تیمـار شـاهد و همچنـین تیمـار کـود شـیمیایی، بـه علـت کــاهش ورود مــواد آلــی و همچنــین کــاهش فعالیــت میکروارگانیســمهــای دخیــل در چرخــه کــربن، میــزان کربن آلی خاک کاهش مییابـد. میکروارگانیسـم هـای دخیـل در چرخـه عناصـر غـذایی از جملـه بـاکتری هـا، قارچها و کرمهای خـاکی وابسـته بـه مـواد آلـی خـاک هستند، بنابراین در اکوسیستمهـای زراعـی کـه از میـزان مواد آلی خاک کاسته شود، چرخه عناصر غـذایی آنهـا بهدلیل حذف فون و فلور خاک دچار اخـتلال مـی شـود 2009., al et Araujo .(در رابطـه بـا افـزایش معنـی دارکـربن آلـی در اسـتفاده از کودهـای آلـی در مقایسـه بـا شــیمیایی نتــایج مشــابهی توســط ( 2017., al et Liu (گزارش شده است. نتـایج نشـان داده اسـت کـه مصـرف کود دامی، کمپوست و تلفیق مایکوریزا و کمپوست در طولانی مدت، میزان مـاده آلـی خـاک را در مقایسـه بـا تیمـار 100 درصـد کـود اوره، 69 درصـد افـزایش داد .

زئولیت نیز به دلیل قابلیـت تبادل کاتیونی بـالا و سـاختمان متخلخـل آن، عـلاوه بـر اینکه شرایط تهویـه بـرای فعالیـت میکروارگانیسـم هـای هوازی را فراهم میکند، باعث جذب مواد مغـذی مـواد آلـــــی خـــــاک مخصوصـــــا نیتـــــروژن آن شـــــده و به نظر میرسد که بـه همین علت باعث افزایش فعالیـت میکروارگانیسـم هـای خاکزی و به تبع آن افزایش کربن آلی خاک مـی شـود.

گزارش شده است که استفاده تـوام زئولیـت و کودهـای آلی، به خصوص در خاکهای شنی، باعـث جلـوگیری ازهـدر روی قسـمت زیـادی از مـواد غـذایی، بـه ویـژه نیتـروژن موجـود در کودهـای آلـی طـی فرآینـد تهیـه کمپوســت شــده و همچنــین باعــث کــاهش آب شــویی نیتروژن آزاد شده از آن میشود. بـه نظـر مـی رسـد کـه زئولیـت بـا بهبـود خـواص فیزیکـی و شـیمیایی خـاک، بهدلیل سـاختمان متخلخـل آن، از هـدرروی نیتـروژن و سایر عناصر غذایی آزاد شـده از کـود دامـی جلـوگیری کـــرده کـــه ایـــن موضـــوع باعـــث افـــزایش فعالیـــت میکروارگانیســـمهـــای خـــاک و در نتیجـــه موجـــب فعال شدن واکـنش هـای بیوشـیمیایی (تجزیـه ترکیبـات پیچیـده آلـی و تبـدیل آن بـه هومـوس) مـی شـود و در نهایــت باعــث افــزایش مــاده آلــی خــاک مــی گــردد نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر مصـرف کـود دامی بر هدایت الکتریکی خاک در سطح احتمال یـک درصــد معنــی دار بــود. مقایســه میــانگین هــا نشــان داد کــه اســتفاده از کــود دامــی باعــث افــزایش هــدایت الکتریکــی خــاک گردیــد، بــه گونــهایکــه در تیمــار کـود دامـی 100 درصـد، بـالاترین هـدایت الکتریکـی 31 درصد نسبت به تیمارهای /2 و 13/خاک (بهترتیب 6تلفیقی 50 درصد کود آلی + 50 درصد کـود شـیمیایی  .(10 درصد کود شـیمیایی) مشـاهده شـد نتــایج نشــان داد کــه در پایــان ســال دوم آزمــایش، میزان هدایت الکتریکی خاک در تیمارهای کـود دامـی دسـی زیمـنس بـر متـر افـزایش یافـت. بـر اسـاس گـزارش سـایر محققـان از علـتهـای افـزایش هـدایت الکتریکی خاک در اثر استفاده از کود آلی میتـوان بـه افزایش میزان کلسیم، منیزیم و پتاسیم و نتایج تجزیه واریانس نشـان داد کـه اثـر اصـلی نـوع کود بر جرم مخصوص ظاهری خاک در سطح احتمـال یک درصد معنیدار بـود. افـزایش میـزان مصـرف کـود دامـی باعـث کـاهش جـرم مخصـوص ظـاهری خـاک گردیــد و بــهترتیــب بیشــترین و کمتــرین مقــدار آن در

تیمارهای 100 درصد کود شیمیایی و دامی مشاهده شـد ). محققان گزارش کردهاند کـه افـزودن کـود آلی به دلیل افزایش خلل و فرج خـاک، باعـث کـاهش معنــیدار جــرم مخصــوص ظــاهری خــاک مــی گــردد کاهش جرم مخصوص ظـاهری خـاک در اثـر مصـرف کود آلی به دلیل اخـتلاط خـاک بـا یـک مـاده آلـی بـا چگالی کمتر، قابـل انتظـار اسـت. نتـایج یـک آزمـایش نشــان داد کــه اســتفاده از مقــادیر بــالای کــود آلــی و کمپوست در مقایسـه بـا شـاهد و تیمـار کـود شـیمیایی، باعث کاهش معنیدار جـرم مخصـوص ظـاهری خـاک شد و نشان داده شد که یک رابطه مسـتقیم بـین کـاهش جرم مخصـوص ظـاهری و افـزایش کـربن آلـی خـاک  یــک نتــایج وجــود دارد.

تحقیق دیگر نشان داد که مصرف کمپوست، کود دامی و مایکوریزا در عمـق صـفر تـا 30 سـا نتیمتـری خـاک، باعث کاهش جرم مخصوص ظاهری خـاک (بـه ترتیـب 19 ،12 و 11 درصــد نســبت بــه تیمــار شــاهد) گردیــد محققان به کاهش جرم مخصوص ظـاهری خـاک در تیمارهـای کـود آلـی در مقایسـه بـا تیمارهای کـودی شـیمیایی اشـاره داشـته و علـت آن را کاهش کربن آلی خاک در سامانه شیمیایی کشاورزی   دانسته اند .

نتــایج تجزیــه واریــانس نشــان داد کــه میــزان نیتروژن خاک بهطور معنیداری تحـت تـأثیر تیمارهـای

کـــودی و بـــرهمکنش کـــود و زئولیـــت (در ســـطح احتمـال یـک درصـد) قـرار گرفـت. اثـر تیمارهـای

کــودی همــراه بــا زئولیــت، باعــث افــزایش میــزان نیتروژن خاک گردید، بـه طـوری کـه در اکثـر ترکیبـات تیمارهــــای کــــودی، مصــــرف 10 تــــن زئولیــــت، بیشترین میزان نیتروژن خـاک را داشـت و اثـر اسـتفاده از کود دامی بر میزان نیتروژن خاک به مراتـب بیشـتر از اثر زئولیت بود. نتایج نشان داد که تیمارهای 100 درصد کــود دامــی و 100 درصــد کــود شــیمیایی، بــه ترتیــب بیشــترین و کمتــرین میــزان نیتــروژن خــاک را داشــتند برهمکنش تیمارهای کودی و زئولیت بر محتوای نیتروژن خاک مصرف توام کود دامی و زئولیـت، احتمـالا بـه دلیـل رهاسازی تدریجی نیتروژن از کود دامی، میزان نیتروژن کل خاک را افزایش داد. نیتروژن کل خـاک در تیمـار کود شیمیایی، بهدلیل جذب سریع آن توسط گیـاه و یـا شستشو و خارج شـدن آن از دسـترس گیـاه، در مقایسـه بــا کــود دامــی، کمتــر بــود در مصــرف تلفیقــی کــود شیمیایی بـا کـود دامـی، نیتـروژن بـا سـرعت کمتـری از د و در نتیجـه میـزان محیط رشد ریشه گیاه خارج میشود .

نیتروژن کل در تیمارهای تلفیقی در مقایسه با تیمار 100درصد شیمیایی، بیشتر بود، بهعبـارت دیگـر بـا مصـرف کـود دامـی سـرعت خـروج نیتـروژن کـاهش مـی یابـد در همین رابطه گـزارش شـده اسـت کـه مصرف کمپوست و تلفیق کمپوست با کود شیمیایی در مقایسه با تیمار شـیمیایی، میـزان نیتـروژن کـل خـاک را افزایش میدهد .

گــزارش همکــاران نمودند که زئولیت به دلیل خصوصیات منحصـر بـه فـرد شــیمیایی و ســاختمانی آن، بــا جلــوگیری از آبشــویی نیتروژن، باعث افزایش محتوای نیتروژن خـاک، جـذب بیشتر آن توسط گیاه و افزایش کارایی نهاده ها میشود.

نتـایج تجزیـه واریـانس نشـان داد کـه میـزان فسـف ر خاک، فقـط تحـت تـأثیر تیمارهـای کـودی (در سـطح

احتمال یک درصد) قرار گرفت. تیمار 100 درصد کود دامی بالاترین میزان فسفر خاک را داشت که نسـبت بـه تیمار 100 درصد کود شیمیایی (با کمترین میـزان فسـفر برابر بیشتر فسفر در خاک به جای گذاشت باکتریهای تثبیت کننـده نیتـروژن و بـاکتری هـای حـل کننده فسفات شده و با تولید انواع اسیدهای آلی توسـط باکتریها و کـاهش موضـعی اسـیدیته خـاک، حلالیـت فسـفر نـامحلول بیشـتر شـده و بـا آزاد شـدن و افـزایش نیتروژن و فسفر، رشد گیاه بهبود مییابد. در اثر افـزایش فسفر خاک، رشـد و توسـعه ریشـه نیـز افـزایش یافتـه و باعث افزایش دسترسـی و جـذب پتاسـیم توسـط ریشـه گیــاه مــی شــود .

بقایای مواد آلی باعث افزایش معنیدار میزان پتاسـیم قابـل دسـترس خـاک نسـبت بـه شـاهد گردیـد که این موضوع باعث بهبود کارکردهای مختلـف گیـاه مــیشــود، زیــرا پتاســیم در پایــداریاســیدیته خــاک، تنظـیم اسـمزی، فعالیــتهـای آنزیمــی، فتوسـنتز، ســنتز پــروتئین، توســعه ســلولی و حرکــات روزنــه هــا نقــش

مهمی دارد .

بـدین ترتیـب اسـتفاده از مـواد آلـی، ضـمن بهبـود فعالیـتهـای بیولـوژیکی و میکروبی خـاک، بـا افـزایش انحـلال و تحـرک عناصـر غذایی، دسترسی به آنها را برای گیـاه تسـهیل مـی کنـد .

نتـایج تجزیـه واریـانس نشـان داد کـه عملکـرد دانـه آفتـــابگردان در هـــر دو ســـال، تحـــت تـــاثیر اثـــر

اصلی تیمارهای آزمایشی وبرهمکنش بین آنها (بـه جـز برهمکنش دوگانه آبیاری با کود و آبیاری با زئولیـت و برهمکنش سـه گانـه آبیـاری، زئولیـت و کـود در سـال 1394 (قرار گرفت. در سال دوم نیز عملکرد دانه بهطور معنـی داری تحـت تـأثیر تیمارهـای آبیـاری، کـوددهی، زئولیت، برهمکنش کود و زئولیت، آبیاری و کوددهی، آبیاری و زئولیت و اثر سه گانه آبیاری، کود و زئولیـت (در سـطح احتمـال یـک درصـد) قـرار گرفـت.

مقایسه میانگین برهمکنش زئولیـت و تیمارهـای کـودی نشان داد که در سال اول در کلیه تیمارهـای کـودی، بـا مصرف زئولیت عملکرد دانه آفتابگردان افزایش یافـ ت،

به گونه ای کـه بیشـترین مقـدار آن در تیمـار 100 درصـد کــود دامــی همــراه بــا 10 تــن زئولیــت در هکتــار کمتـرین مقـدار آن در 1781 کیلوگرم در هکتار) و/7 تیمار 100 درصدکود شیمیایی و عـدم مصـرف زئولیـت .(772 کیلـوگرم در هکتـار) حاصـل شـد .

بیشـــتر بـــودن عملکـــرد دانـــه در تیمـــار کـــود دامـــی مــیتوانــد بــهدلیــل فراهمــی بیشــتر نیتــروژن تــا انتهــای فصــل رشــد و رهاســازی تــدریجی آن و تطــابق بــا بــا  باشـد گیـاه نیازهـایآزمــایش نشــان داد کــه مصــرف کــود آلــی همــراه بــا زئولیت، علاوه بر فراهم کردنعناصر غذایی برای گیاه، باعث دسترسی بهتـر گیـاه بـه آب در طـول فصـل رشـد بنظر میرسد که مصرف کـود هـای آلـی بـه دلیـل بـالا بـودن میزان کـربن آلـی و کـاهش وزن مخصـوص ظـاهری و افزایش تخلخل و بهبود وضـعیت تهویـه خـاک، باعـث افــزایش رشــد ریشــه هــا شــده و در اثــر تســهیل در جذب مـواد غـذایی و آب، رشـد نمـو و عملکـرد گیـاه افـزایش پیـدا خواهـد کـرد

زئولیتها بهدلیل تخلخـل و ظرفیـت تبادل کاتیونی بالا و ساختار کریستالی شـان قـادر هسـتند بیش از 60 درصد وزن خود آب را نگهداری کننـد کـه به تدریج جذب گیـاه مـی شـود زئولیــت بــا افــزایش ظرفیــت نگهــداری آب، باعــث بهبود دسترسی گیاه آفتـابگردان به رطوبـت در مراحـل مختلف رشد و موفقیت آن در تولید عملکرد مناسب در شرایط تـنش مـی شـود

خشـکی، بهـره وری آب کـاهش بیشـتری یافت و در هر دو سال، بیشترین میـزان بهــره وری آب در کـرت هـایی به دست آمد که با ورمیکمپوست یا زئولیـت تیمار شده که است که هر عاملی بودند. نتـایج تحقیقات نشان داده محـدودیتهــای رشــد بدون افـزایش تبخیـر و تعـرق،گیـــاه را کــاهش دهــد، باعــث افــزایش بهــره وری آب  آزمـایش خواهـد شــــد.

گـزارش شـده اسـت کـه بـا افـزایش مقـدار آب در دسترس گیاه، میزان روغن دانه افزایش مییابد. محققـان کاهش میزان روغـن در اثـر تـنش خشـکی را بـه علـت انتقال اسید آبسیزیک تولید شده در بـرگ هـای گیاهـا ن تحت تنش به دانه اعلام کرده انـد. گـزارش شـده اسـت کــه وقــوع تــنش رطــوبتی، بــه خصــوص در هنگــامرسیدگی، میزان روغـن دانـه آفتـابگردان را کـاهش داد  آهســته رهاســازی).

نیتروژن از کود آلی و قابل دسترس بودن آن بـه هنگـام نیاز گیاه و همچنین متعادل بودن عناصر غـذایی بـه دلیـل حضور عناصر ریـز مغـذی از یـک سـو و بهبـود شـرایط فیزیکی و فرایندهای حیـاتی خـاک از سـوی دیگـر، بـا ایجاد بستر مناسـب بـرای رشـد و فتوسـنتز گیـاه، باعـث افــــزایش میــــزان روغــــن دانــــه آفتــــابگردان شــــد  آلـی کـود تیمارهـایهمراه با زئولیت، عـلاوه بـر برخـوردار بـودن از مزایـای کودهای آلی، در شرایط تـنش خشـکی باعـث افـزایش مقدار روغن دانه میشوند.

 وجود زئولیت آب و عناصـر غذایی بیشتری برای جذب گیاه فـراهم کـرده در نتیجـه رشد و عملکرد گیـاه افـزایش یافتـه و بـا طـولانی شـدن دوره رشد، میزان روغـن دانـه نیــز افزایــش مــی یابـــد .

نتیجه گیری

نتایج این آزمایش نشان داد که استفاده از کود دامی با افزایش میـزان نیتـروژن، فسـفر، پتاسـیم و کـربن آلـی خــــاک، باعــــث افــــزایش حاصــــلخیزی خــــاک و بهبود عملکرد دانه و روغن آفتـابگردان شـد. حـداکثر

میـزان روغـن در تیمـار آبیـاری پـس از عملکرد دانـه وتخلیه 40 درصد رطوبت قابل استفاده خاک حاصل شد.

.